
Voor of over het voetlicht
Voor of over het voetlicht
Voetlicht. Dat is een rijtje lampen op het toneel waarmee de acteurs worden uitgelicht. Het woord is vooral bekend van de uitdrukkingen ‘voor het voetlicht brengen’ en ‘over het voetlicht brengen’.
Opmerkelijk is dat veel taalgebruikers een van beide varianten als fout beschouwen, waarbij dan altijd geharreward wordt over de vraag of het nou over, of voor het voetlicht moet zijn. Leuk om te weten is dan dat beide uitdrukkingen bestaan. Nog leuker om te weten is dat ze verschillende betekenissen hebben.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Voor het voetlicht
In de theaterwereld toont een acteur zich aan het publiek als hij voor het voetlicht treedt. Lampenkoorts is een uitdrukking die daarmee samenhangt; angst voor het eerste optreden voor het voetlicht. Die term is overigens ergens in het begin van de vorige eeuw in onbruik geraakt. Algemeen bekend is de hedendaagse variant, plankenkoorts. Ook alweer zo’n toneelding. Maar terug naar ons voetlicht.
Wie iets voor het voetlicht brengt vestigt er de aandacht op, of brengt een kwestie ter tafel. We doen dat graag met onze mening, of een idee dat we belangrijk vinden. En dat leidt dan weer tot discussie of debat, bijvoorbeeld over het gebruik van voetlicht in populaire zegswijzen.
Over het voetlicht
En dan is er over het voetlicht brengen. Volgens velen is deze variant aan het eind van de 20e eeuw ontstaan, maar dat is niet helemaal juist. De oudste publicatie die ik kon vinden dateert van 1849, maar daar gaat het om een letterlijke handeling, getuige dit olijke fragment uit Het Leeskabinet.
De eerste publicatie waarin de zegswijze overdrachtelijk wordt gebruikt is, voor zover ik heb kunnen vinden, een Verslag der handelingen der Staten-Generaal uit 1973 (zie bronvermeldingen). Opmerkelijk, want de overheid als trendsetter, dat zien we niet vaak. Maar dat terzijde; we hebben er toch maar mooi al 45 jaar plezier van.
Iets over het voetlicht brengen kan maar op twee manieren: goed of niet goed. Als iemand zijn mening niet goed over het voetlicht brengt, dan faalt hij te overtuigen. Dat laatste doet bijvoorbeeld @GuideinHolland hieronder. Die gebruikt namelijk over het voetlicht terwijl hij voor het voetlicht bedoelt.
Wellicht kan het Parool de successen van Van poelgeest nog even over het voetlicht brengen. Verder dan #bouwstop en een lege kas kom ik niet.
— Guide in Holland (@GuideinHolland) March 24, 2018
Taal & Perk
Leuk artikel? Meer van dit ontvangen? Meld je dan nu aan voor Taal & Perk. Je ontvangt dan op de onvoorspelbaarste momenten – maar zeker niet te vaak – een mail met een overzicht van mijn laatste stukjes over taal.
Meer stukjes lezen kan natuurlijk ook hier. Maar goed, die zijn nu al niet nieuw meer, dus meld je nou maar aan voor Taal & Perk, oké?
Bronvermelding
Meer lezen over dit onderwerp? Dit zijn bronnen die ik heb geraadpleegd, maar niet noodzakelijk ook heb gebruikt voor het artikel. Soms kom je leuke randinformatie tegen, en die neem ik dan mee hier in de bronnen.
- Idioms and Expressions about the Theatre
http://grammarist.com/usage/limelight-vs-spotlight/ - Limelight vs spotlight
http://grammarist.com/usage/limelight-vs-spotlight/ - Woordenschat, verklaring van woorden en uitdrukkingen, Taco H. de Beer en Eliza Laurillard, 1993, pagina 608
http://www.dbnl.org/tekst/beer004woor01_01/beer004woor01_01.pdf - Het Leeskabinet, Hendrik Frijlink, 1849, pagina 40
- Verslag der handelingen der Staten-Generaal, 1973, pagina’s 16, 213, 510